Vlaams Instrumentendecreet omgevingsbeleid: regels koopplichten en compenserende vergoedingen treden in werking op 15 april
Nieuws - 12/04/2024
-
Auteur(s): Droits Quotidiens Legal Design
Op 15 april 2024 treden de regels m.b.t. de koopplichten en de compenserende vergoedingen van het Vlaams Instrumentendecreet Omgevingsbeleid in werking.
Vlaams Instrumentendecreet
Het
Vlaams Instrumentendecreet – voluit ‘het Decreet van 26 mei 2023 betreffende het realisatiegericht instrumentarium – is er gekomen als antwoord op de zogenaamde ‘bouwshift’, het plan van de Vlaamse regering om de open ruimte te vrijwaren. Met de bouwshift wil de Vlaamse overheid de bijkomende aansnijding van open ruimte tegen 2025 beperken tot 3ha per dag. Het ultieme doel is een volledige bouwstop tegen 2040. Dan mag er geen bijkomende open, onbebouwde ruimte meer worden aangesneden.
Om die doelstelling te realiseren, werden in 2023 een aantal wetgevende initiatieven genomen. Enerzijds is er het Vlaams Instrumentendecreet, anderzijds het Decreet Woonreservegebieden. Het Vlaams Instrumentendecreet geeft de Vlaamse regering de nodige instrumenten om haar visie m.b.t. het omgevingsbeleid op het terrein te realiseren.
Het is opgevat als ‘aanbouwdecreet’ waarbij in een eerste fase de instrumenten uit het Landinrichtingsdecreet worden verruimd met bestaande en nieuwe instrumenten. In een latere fase zullen andere instrumenten worden toegevoegd.
De instrumenten van het Instrumentendecreet zijn ‘omgevingsinstrumenten’, realisatiegerichte en grondgebonden instrumenten die kunnen worden ingezet voor de realisatie van diverse projecten, plannen en programma’s. Het gaat onder meer om compenserende vergoedingen, voorkeursrechten, aankoopplichten, billijke schadevergoedingen en verhandelbare ontwikkelingsrechten. Het decreet bundelt deze instrumenten en stemt ze op mekaar af zodat ze op een geïntegreerde manier kunnen worden ingezet in gebiedsgerichte ruimtelijke processen.
Via uitvoeringsbesluiten wordt verder vormgegeven aan de instrumenten uit het Instrumentendecreet. In het Belgisch Staatsblad van 10 april 2024 verschenen in dat kader:
- ■
- ■
Deze besluiten stellen de datum van inwerkingtreding van de nieuwe decretale regelingen m.b.t. de compenserende vergoedingen, de koopplichten en de planbatenheffing vast op 15 april 2024.
Compenserende vergoedingen
Het Instrumentendecreet herleidt de bestaande 8 vergoedingen aan eigenaars of gebruikers (denk aan de planschadevergoeding) tot 2 soorten compenserende vergoedingen: de eigenaarsvergoeding (voor kapitaalverlies) en de gebruikersvergoeding (voor inkomstenverlies). De procedure (aanvraag, behandeling, toekenning) werd gestroomlijnd en vereenvoudigd:
- ■
compenserende vergoedingen worden slechts één keer uitbetaald (eigenaarsvergoeding om kapitaalschade bij zakelijk gerechtigden te vergoeden en gebruikersvergoeding om inkomstenverlies bij gebruikers door gebruiksbeperkingen te vergoeden);
- ■
aanvragen en behandeling van vergoedingen verlopen via een administratieve procedure voor de Landcommissies (m.o.v.) de Vlaamse Landmaatschappij (en dus niet meer via een rechtbank);
- ■
de Vlaamse Landmaatschappij is belast met het algemeen administratief beheerd en de ontwikkeling van een e-vergoedingsloket en vergoedingsdatabank. De Landcommissies staan in voor de opmaak van schaderapporten;
- ■
de berekening van de eigenaarsvergoeding gaat uit van het verschil tussen de eigenaarswaarde van het deel van het perceel waarop de gebruiksbeperking slaat vóór het effectief ingaan van de gebruiksbeperking en de eigenaarswaarde van dit deel na het effectief ingaan van de gebruiksbeperking.
Het uitvoeringsbesluit belicht de procedure in detail in 5 afzonderlijke hoofdstukken:
- ■
hoofdstuk 1: het schaderamingsrapport;
- ■
hoofdstuk 2: het administratieve beheer en de procedure bij de compenserende vergoedingen;
- ■
hoofdstuk 3: de eigenaarsvergoeding;
- ■
hoofdstuk 4: de gebruikersvergoeding;
- ■
hoofdstuk 5: verwerking van gegevens.
Koopplichten
Via een koopplicht kan een eigenaar in bepaalde gevallen aan de overheid vragen om zijn goed aan te kopen. Het Instrumentendecreet harmoniseert 7 koopplichten. Het gaat om koopplichten die voorkomen in het decreet Natuurbehoud, het decreet Integraal Waterbeleid, de Vlaamse Codex Ruimtelijke Ordening en het decreet Landinrichting. Het uitvoeringsbesluit realisatiegericht instrumentarium gaat dieper in op de procedure.
Dit onderdeel van het uitvoeringsbesluit bestaat uit 4 hoofdstukken:
- ■
hoofdstuk 1: koopplichten waterkeringen, natuur, integraal waterbeleid, RO - bestemmingswijziging, en landinrichting;
- ■
hoofdstuk 2: koopplichten betreffende RO - planschade, en RO - stabiliteitswerken aan constructies;
- ■
hoofdstuk 3: samenloop van koopplichten;
- ■
hoofdstuk 4: verwerking van gegevens.
Andere wijzigingen
Tot slot zorgt het uitvoeringsbesluit realisatiegericht instrumentarium nog voor enkele aanpassingen in betrokken regeringsbesluiten:
- ■
- ■
- ■
- ■
- ■
Inwerkingtreding
Het Uitvoeringsbesluit gerealiseerd instrumentarium treedt in werking op 15 april 2024 (mits een uitzondering), net als de decretale bepalingen m.b.t. de compenserende vergoedingen en de koopplichten van het Instrumentendecreet. Er is voorzien in een overgangsregeling voor de kapitaalschadecommissies waarvan de taken door de landcommissies zullen worden uitgevoerd.
