Wettelijk kader voor beheer van met radioactieve stoffen verontreinigde terreinen
Nieuws - 26/01/2023
-
Auteur(s): Droits Quotidiens Legal Design
België telt een aantal terreinen die verontreinigd zijn door natuurlijke of kunstmatige radioactieve stoffen. Tot nog toe ontbrak het aan een wettelijk kader om de sanering ervan af te dwingen. Daar brengt de federale wetgever nu verandering in. Hij creëert een duidelijk kader voor het beheer van bodems die verontreinigd zijn door radioactieve stoffen. Hierdoor zal het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) gebruikers en eigenaars van verontreinigde terreinen binnenkort veiligheidsmaatregelen (bv. het instellen van een veiligheidsperimeter) en financiële lasten kunnen opleggen en saneringen kunnen afdwingen. De wet bepaalt wie de verantwoordelijkheid draagt voor de vervuilde gronden en wie opdraait voor de saneringsplicht (zelfs als de eigenaar failliet gaat). De regels gelden zowel voor historisch verontreinigde terreinen als voor bodems waar verontreiniging in de toekomst wordt vastgesteld.
De wet betreffende het beheer van bodems verontreinigd door radioactieve stoffen van 20 november 2022 bevat echter alleen de basisregels. Heel wat zaken moeten nog verder worden uitgewerkt via koninklijke besluiten. Het is pas als die er zijn dat de nieuwe regels effectief kunnen worden toegepast.
Toepassingsgebied
Deze wet heeft betrekking op blootstellingen die het resultaat zijn van een bodemverontreiniging. Deze blootstellingsituaties worden beschouwd als bestaande blootstellingssituaties in de zin van
het Arbis m.u.v. de blootstelling van de werkers belast met de sanering, die als geplande blootstellingssituatie in de zin van het Arbis wordt beschouwd.
De wet zal enkel toegepast worden als er een verontreiniging van de bodem of van bodem én opstallen aanwezig is, dus niet wanneer enkel gebouwen verontreinigd zijn, tenzij de verontreiniging van opstallen de kwaliteit van de bodem op rechtstreekse of onrechtstreekse wijze nadelig beïnvloedt of kan beïnvloeden. Bodemverontreinigingen op terreinen waar inrichtingen gevestigd zijn in de zin van
artikel 3 van Arbis zullen het voorwerp zijn van ontmantelingsvergunningen, en vallen niet onder het toepassingsgebied van de wet.
Identificatie potentieel verontreinigde terreinen
Het FANC is verantwoordelijk voor de identificatie en de evaluatie van de bestaande blootstellingsituaties die resulteren uit een bodemverontreiniging. Ze worden beoordeeld op basis van een reeks criteria die het FANC zelf opstelt.
Wanneer het agentschap bij die identificatie en evaluatie aanwijzingen vindt van een bodemverontreiniging, dan brengt het de saneringsplichtige daarvan op de hoogte. Die is vervolgens verplicht om een oriënterend onderzoek uit te voeren. Dit onderzoek verloopt onder de verantwoordelijkheid van een erkend deskundige in de bodemverontreiniging. De procedure en termijnen m.b.t. dit onderzoek zullen later bij KB worden vastgelegd.
Op basis van het oriënterend onderzoek beslist het FANC:
- ■
om aan de saneringsplichtige bijkomende informatie te vragen;
- ■
dat het huidig en toekomstig radiologisch risico geen sanering vereist (dossier wordt dan afgesloten);
- ■
om aan de saneringsplichtige een beschrijvend onderzoek te vragen.
Beschrijvend onderzoek
Wanneer het oriënterend onderzoek het bestaan bevestigt van een bodemverontreiniging, dan voert de saneringsplichtige een beschrijvend onderzoek uit. Ook dit onderzoeks wordt uitgevoerd onder de verantwoordelijkheid van een erkend deskundigen in de bodemverontreiniging. Meer details over de procedure en termijnen in een later KB.
Dit onderzoek laat toe de ernst van de verontreiniging en het effect ervan op de bevolking en het milieu te evalueren in functie van het potentieel gebruik van het terrein.
Op basis van het verslag van het beschrijvend onderzoek (of van het oriënterend en beschrijvend onderzoek) beslist het FANC:
- ■
om aan de saneringsplichtige bijkomende informatie te vragen of om een nieuw onderzoek uit te voeren door een erkend deskundige;
- ■
dat het huidig en toekomstig radiologisch risico verwaarloosbaar is (dossier wordt dan afgesloten);
- ■
dat een sanering noodzakelijk is. De verschillende saneringsopties worden dan bestudeerd in het kader van een overlegproces. Het FANC zal deze procedure nog concretiseren. Duidelijk is wel al dat het overleg bedoeld is om te onderzoeken welke opties of maatregelen het meest geschikt zijn rekening houdende met het huidig en toekomstig gebruik van het terrein. Het FANC nodigt voor dat overleg de saneringsplichtige en de betrokken overheden uit. Het advies van het NIRAS is soms vereist.
De saneringsplichtige bezorgt het FANC na het overlegproces een verslag met vermelding van de voorkeursoptie en de rechtvaardiging voor deze keuze.
Het FANC zal die keuze goed- of afkeuren. Het kan onder meer gaan om het uitvoeren van een remediëringsproject, remediëringswerken of het nemen van beschermingsmaatregelen.
Sanering voltooid
Na afloop van de remediëringswerken of de invoering van de beschermingsmaatregelen wordt een evaluatie uitgevoerd door een erkend deskundige in de bodemverontreiniging.
In het licht van de resultaten van de evaluatie kan het FANC, nadat het advies van de betrokken bevoegde overheden heeft ingewonnen:
- ■
bijkomende werken en eventuele veiligheidsmaatregelen opleggen;
- ■
gebruiksbeperkingen en/of toezichts- en controlemaatregelen opleggen;
- ■
het terrein gesaneerd verklaren.
Ambtshalve sanering
Wanneer de saneringsplichtige niet of onvoldoende reageert om aan zijn verplichtingen te voldoen, dan wordt hij daartoe aangemaand door het FANC. Geeft hij daar geen gevolg aan dan zal worden overgegaan tot een ambtshalve sanering.
Saneringsplichtige
De wet bepaalt wie de saneringsplichtige is. Afhankelijk van de situatie kan het gaan om de exploitant, de gebruiker of de eigenaar van het terrein
Bij ontstentenis van een exploitant, gebruiker of eigenaar, of wanneer de exploitant, de gebruiker en de eigenaar van een vrijstelling geniet wordt het saneringsproces ambtshalve uitgevoerd.
Wanneer er meerdere personen als saneringsplichtige worden aangewezen, dan zijn deze er hoofdelijk toe gehouden de in de wet gedefinieerde verplichtingen na te leven.
Toezicht
De nucleaire inspecteurs van het FANC houden toezicht op de uitvoering van de remediëringswerken of van de beschermingsmaatregelen en de naleving van de bepalingen van de wet en haar uitvoeringsbesluiten.
Informatieregister
Het FANC stelt een informatieregister over de verontreinigde of mogelijk verontreinigde terreinen op.
In werking: 3 februari 2023 (10 dagen na publicatie in het Belgisch Staatsblad).
